Οι κανόνες του σκακιού

Όταν ο βασιλιάς απειλείται από ένα (ή δύο) κομμάτια του αντιπάλου, ο παίκτης λέγεται ότι βρίσκεται σε κατάσταση σαχ. Τότε επιτρέπονται μόνο κινήσεις που βγάζουν το βασιλιά από κατάσταση σαχ. Ο παίκτης δεν επιτρέπεται να κάνει κινήσεις που βάζουν το βασιλιά του σε κατάσταση σαχ. Στόχος του παιχνιδιού είναι να μπει ο βασιλιάς του αντιπάλου σε κατάσταση σαχ χωρίς να υπάρχουν δυνατές κινήσεις για να βγει από αυτήν.

Ο βασιλιάς μπορεί να κινείται μόνο ένα τετράγωνο οριζόντια, κάθετα ή διαγώνια. Για μία μόνο φορά σε μία παρτίδα κάθε βασιλιάς επιτρέπεται να κάνει μία ειδική διπλή κίνηση, που ονομάζεται ροκέ. Αυτό σημαίνει ότι ο βασιλιάς κινείται δύο τετράγωνα οριζόντια προς έναν πύργο ίδιου χρώματος, και ο πύργος κινείται στο τετράγωνο πάνω από το οποίο κινήθηκε ο βασιλιάς. Το ροκέ επιτρέπεται μόνο αν συντρέχουν όλες οι παρακάτω προϋποθέσεις:

Ο πύργος κινείται οσαδήποτε κενά τετράγωνα οριζόντια ή κάθετα (επίσης μετέχει στην ειδική κίνηση του βασιλιά που ονομάζεται ροκέ).

Ο αξιωματικός κινείται οσαδήποτε κενά τετράγωνα διαγώνια προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Λόγω του παραπάνω, ο αξιωματικός δεν αλλάζει ποτέ χρώμα τετραγώνου κι έτσι οι παίκτες αναφέρονται στο "λευκό" και "μαύρο" αξιωματικό τους.

Η βασίλισσα μπορεί να κινείται οσαδήποτε κενά τετράγωνα διαγώνια, οριζόντια ή κάθετα.

Ο ίππος μπορεί να πηδά πάνω από κατειλημμένα τετράγωνα και κινείται δύο τετράγωνα οριζόντια και τρία τετράγωνα κάθετα, ή το αντίστροφο, κάνοντας μία κίνηση σε σχήμα "Γ". Ένας ίππος στη μέση της σκακιέρας έχει οκτώ τετράγωνα στα οποία μπορεί να κινηθεί. Σημειώνεται ότι ο ίππος αλλάζει χρώμα τετραγώνου κάθε φορά που κινείται.

Τα πιόνια έχουν τους πιο πολύπλοκους κανόνες δυνατών κινήσεων: ένα πιόνι μπορεί να κινείται προς τα εμπρός ένα τετράγωνο, αν αυτό το τετράγωνο είναι κενό. Στην πρώτη του κίνηση μπορεί να κινηθεί δύο τετράγωνα προς τα εμπρός, αν και τα δύο αυτά τετράγωνα είναι κενά. Ένα πιόνι δεν μπορεί να κινηθεί προς τα πίσω. Αν το πιόνι κινηθεί (στην πρώτη του κίνηση) δύο τετράγωνα προς τα εμπρός και με τον τρόπο αυτό βρεθεί δίπλα (οριζόντια) σε πιόνι του αντιπάλου, τότε μπορεί να αιχμαλωτισθεί από το πιόνι του αντιπάλου, "en passant", αλλά μόνο στην αμέσως επόμενη κίνηση του αντιπάλου. Τα πιόνια είναι τα μόνα κομμάτια στο σκάκι που αιχμαλωτίζουν διαφορετικά από ότι κινούνται. Μπορούν να αιχμαλωτίσουν ένα κομμάτι του αντιπάλου σε οποιαδήποτε από τις δύο θέσεις που βρίσκονται δίπλα (οριζόντια) από το τετράγωνο που βρίσκεται εμπρός τους (δηλαδή στα δύο τετράγωνα που βρίσκονται διαγώνια ακριβώς εμπρός τους), αλλά δεν επιτρέπεται να κινηθούν στις θέσεις αυτές, αν είναι κενές. Αν το πιόνι προχωρήσει όλο το διάστημα μέχρι την όγδοη σειρά προάγεται (μετατρέπεται) σε βασίλισσα, πύργο, αξιωματικό ή ίππο του ιδίου χρώματος. Στην πράξη, το πιόνι σχεδόν πάντα προάγεται σε βασίλισσα.

Με εξαίρεση τον ίππο, τα κομμάτια δεν επιτρέπεται να πηδούν πάνω από άλλα κομμάτια. Τα κομμάτια ενός παίκτη δεν μπορούν να περνάνε το ένα πάνω από το άλλο, όταν ένα βρίσκεται στη γραμμή κίνησης του άλλου, και δεν μπορούν να αντικαθιστούν το ένα το άλλο. Τα κομμάτια ενός παίκτη δεν μπορούν να περνάνε πάνω από τα κομμάτια του αντιπάλου, αλλά μπορούν να τα "αιχμαλωτίζουν". Όταν ένα κομμάτι αιχμαλωτίζεται, το επιτιθέμενο κομμάτι αντικαθιστά το κομμάτι το εχθρικό κομμάτι στο τετράγωνό του (με εξαίρεση την αιχμαλωσία αντίπαλου κομματιού en passant). Το αιχμάλωτο κομμάτι αποσύρεται από τη σκακιέρα και δεν επιτρέπεται να επιστρέψει για το υπόλοιπο παιχνίδι. Ο βασιλιάς δεν αιχμαλωτίζεται, μόνο τίθεται σε κατάσταση σαχ. Αν ένας παίκτης δεν μπορεί να βγάλει το βασιλιά του από την κατάσταση σαχ, προκύπτει ματ, και χάνει την παρτίδα.

Οι παρτίδες σκακιού δεν λήγουν πάντα με ματ. Οποιοσδήποτε παίκτης μπορεί να παραδοθεί, αν η κατάσταση φαίνεται χωρίς ελπίδες να νικήσει. Επίσης μία παρτίδα μπορεί να λήξει με ισοπαλία. Αυτό μπορεί να συμβεί σε διάφορες περιπτώσεις, όπως συμφωνία των παικτών, αδυναμία περαιτέρω κίνησης, τριπλή επανάληψη μίας θέσης, ο κανόνας των πενήντα κινήσεων, ή ισοπαλία λόγω αδυναμίας επίτευξης ματ (συνήθως λόγω μη επαρκών κομματιών για ματ).

Πατ προκύπτει στην περίπτωση που κάποιος παίχτης ενώ είναι η σειρά του να κινήσει κάποιο κομμάτι δεν έχει καμία νόμιμη κίνηση και ο βασιλείας του δεν απειλείται. Το πατ έχει ως αποτέλεσμα την άμεση λήξη του παιχνιδιού σε ισοπαλία.

Το παιχνίδι λήγει ισόπαλο εάν προκύψει η ίδια θέση τρεις φορές ενώ είναι η σειρά του ίδιου παίχτη, και με τον κάθε παίχτη να εκτελεί τις ίδιες επιτρεπτές κινήσεις κάθε φορά (οι τελευταίες περιλαμβάνουν το δικαίωμα για την κίνηση εν διελεύσει ("en passant") και το δικαίωμα για ροκέ).

Ο κανόνας των πενήντα κινήσεων δηλώνει ότι το παιχνίδι λήγει ισόπαλο μετά από πενήντα κινήσεις από κάθε πλευρά χωρίς να μετακινηθεί κάποιο πιόνι ή να αιχμαλωτιστεί.

Ένα σενάριο το οποίο μπορεί να τερματίσει το παιχνίδι είναι αυτό στο οποίο όλα τα πιόνια έχουν αιχμαλωτιστεί, και η μία πλευρά έχει μόνο τον βασιλιά διαθέσιμο, ενώ η άλλη έχει ένα βασιλιά ή ένα βασιλιά και έναν ίππο ή ένα βασιλιά και έναν αξιωματικό. Η παρούσα θέση είναι ισοπαλία διότι είναι αδύνατο για την κυρίαρχη πλευρά να πραγματοποιήσει ματ ανεξάρτητα από τις κινήσεις του αντιπάλου. Περιπτώσεις όπου το ματ είναι πιθανό μόνο εάν ο παίχτης που βρίσκεται σε μειονεκτική θέση πραγματοποιήσει κάποιο λάθος, καλύπτεται από τον κανόνα των πενήντα κινήσεων.